LED verlichting

Gestart door Dirky, 31 mei 2017, 12:35:24 PM

Dirky

Een woordje over LED verlichting:
(ik ga vrij kort door de bocht om het iets eenvoudig voor te stellen)
De basis van LED verlichting is een LED die blauw licht "maakt". Door het aanbrengen van bepaalde fosfor-lagen bereikt men andere kleurtemperaturen. Dat wordt uitgedrukt in graden Kelvin en de standaards zijn 2700K, 3000K en 4000K. Tegenwoordig ook vrij vlot verkrijgbaar is 6000K. De kleur van het zonlicht op de middag.
In tegenstelling tot het zonlicht bevat de LED verlichting niet alle kleuren in evenredige mate. Het kleur Rood (R9 in vakterm) scoort slecht.
Hoe die kleuren onderling scoren is in grote mate gelijklopend met de CRI waarde en dat is de COLOR RENDERING INDEX, of hoe goed de kleuren weergegeven worden.
Standaards zijn CRI70, geeft de kleuren maar 70% weer. Deze CRI-waarde was typisch voor straatverlichting van de eerste generatie. CRI80 is de meest voorkomende vandaag en geeft dus gemiddeld 80% weer. CRI90 is in opmars en is dus stukken beter...
De goedkopere LED verlichting in CRI80 heeft meestal een zeer slechte R9 maar haalt de 80% omdat de andere kleuren zeer goede score halen.
Die verlichting zal dus rode objecten minder goed weergeven.
Bij het dimmen van dit licht zal eveneens door gebrek aan rood, het licht eerder grauw worden.
Dus, in relatie tot onze modelspoorwereld zou ik opteren om bijvoorbeeld de hoofdverlichting uit te voeren in LED panelen van 4000K of 6000K in CRI80. Maar daarbij zeker ook bijvoorbeeld CRI90 GU10 LED-spotjes of zelfs LED-strips te voorzien die de rode kleur iets naar voor brengen.
Daardoor zullen alle objecten waar rood in verwerkt zit (rood, oranje, bruin,...) beter weergegeven worden.
Nu, 99% van de modelspoorders zullen hier wel zeggen "Wat een dikke zever", ik heb dat niet nodig. En OK, je kan zonder. Maar éénmaal je het verschil geproefd hebt...

PS1: Als we toestellen ontwerpen voor musea nemen die geen genoegen met minder dan CRI98. Da's nagenoeg perfecte kleurweergave in vergelijk met zonlicht.
PS2: TL lampen dragen een nummer in de zin van 84 of 93... dat wil zeggen CRI80/4000K en CRI90/3000K. In werkplaatsen hangt men meestal de 84, maar in burelen zal men eerder de 93 gebruiken.
PS3: Nieuwe trend is "dim to warm". Is nu al in de DIY zaak te koop. Dit is een effect dat men geeft om het grauwe gedimde LED licht te veranderen naar een warmere kleur bij het dimmen.

en iets minder kort door de bocht de uitleg op de site van mijn Nederlandse collega''s
https://www.fagerhult.com/nl/Support-center/LED/Lichtbeleving-en-lichtkleur/

Michiel

#1
Bedankt Dirk, dat is een meteen een stuk duidelijker allemaal. Meteen ook de verklaring waarom ik die 6000K verlichting in de gemiddelde bouwhandel strorend lelijk blauw vind, en allesbehalve daglichtindruk geeft. 4000K vind ik veel natuulijker overkomen, waarschijnlijk om dat die roodfractie dan iets meer aanwezig is, maar komt niet overeen met daglicht-licht, wat lastig is met het fotograferen van de baan met daglichtinval via ramen, en 4000K TL-licht, wat vreemde kleurzwemen geeft.

Is er een een verschil in kleurtemperatuur van direct zonlicht (mooie zonnige dag, zuiderse streken) en indirect daglicht (bewolkte dag, noordelijke streken)?
groetjes, Michiel ...een modelbaan bouwend: het station Brussel-Luxemburg in 1:160, en een paar videos.
TPIe - Belgische Staatsspoorwegen - DCC(Lenz) - Koploper - N(1:160) - code55(Peco) - zelfbouwer(50%)

Dirky

zeker een verschil Michiel. Indirect zonlicht is door bijvoorbeeld bewolking al "kleur-gefilterd" of bij weerkaatsing al "verkleurd"...

(toen ik 3 jaar terug aan deze job begon dacht ik zoiets van "Phhh... wat kan er nu moeilijk zijn aan LED verlichting?". Maar ik zit vandaag de dag ook nog in mijn haren te krabben omwille van ongewenste kleurfenomenen...)

Ik heb geen ervaring met lampen voor fotografie maar kan me voorstellen dat die ook omwille van de kleurweergave vrij duur zullen zijn. Dat kan je met de lamp uit de bouwmarkt niet vergelijken...

SuSke

Nette uitleg Dirk.

Ik zat voor het (teokomstige) baantje thuis ook te denken aan Led-panelen. Ik zelf zou voor 4000K gaan met bijverlichting dor LED-spots. Dus zeker de betere kopen als ik jou verhaal hier lees.

bijkomend blijf ik me ook ergeren aan de "blauwe" nachten. Ik vindt meer mijn gading in een grauw, gelig licht.
Ik begrijp dat die instelling komt van vroeger, maar de huidige digitale opname apparatuur heeft daar veronderstel ik toch veel minder last mee.
Zaak is alleen: Hoe krijg ik dat voor elkaar? Warm wit dimmen tot een zeer lage waarde, en een heel klein beetje blauw bijsteken?
Een uitdaging waard.
Frans - 2R digitaal (tpIII-IV Belgisch - TPV&VI de vrije markt) en wat eigenaardigheidjes :-)
lid van MTD treinenclub vzw Edegem - www.mtdtreinenclub.be - Tentoonstelling MODELSPOOR by MTD - Hangar 27, Edegem op 19 & 20 Oktober 2024
De trein rijdt nooit op tijd, maar altijd op sporen.

Herwig

#4
///---/// ( 'lapsus' )

Dirky

Citaat van: SuSke op 31 mei 2017, 13:36:28 PM

bijkomend blijf ik me ook ergeren aan de "blauwe" nachten. Ik vindt meer mijn gading in een grauw, gelig licht.
Ik begrijp dat die instelling komt van vroeger, maar de huidige digitale opname apparatuur heeft daar veronderstel ik toch veel minder last mee.
Zaak is alleen: Hoe krijg ik dat voor elkaar? Warm wit dimmen tot een zeer lage waarde, en een heel klein beetje blauw bijsteken?
Een uitdaging waard.

Wellicht een (financiele) brug te ver, maar daarvoor zijn er "tunable white" systemen te koop. Een leuke toepassing is in het kleedhokje van de kledij-winkel. Met deze tunable white kan je daglicht simuleren dus zien hoe je er zal uitzien als je de winkel overdag buitenstapt, maar kan je ook nightlife, ochtendschemering, bureau omgeving etc. nabootsen. Staat mijn kleedje in al die omstandigheden goed?  :)
Beetje vergelijkbaar maar RGB maar je speelt niet met uitersten maar blijft rond het wit hangen.
Ik meen zoiets van Philips gezien te hebben in den Brico maar 'k weet niet of dat 100% hetzelfde is van wat ik hierboven aanhaal.

doomslu

Bedankt voor deze zeer interessante uitleg.
luc    * MODEL RAILROADING IS FUN *

Kautenbach

Hoi Dirk,

Nuttige info ;)
Nog wat vragen na mijn panelen, die overigens 4000 K zijn, 30 Watt, 3600Lumen;
Wat houdt een IP waarde in? Ik zie bij "mijn" panelen een IP140, referentiepaneel heeft IP 120
Hoe essentieel is de hoeveelheid Lumen , 3600 tov referentie paneel, die is  3000?
En is een flikkervrij licht belangrijk?
Verder wil de lichtbundel nog wel eens verschillen zie ik, bij mij 140 graden, wat adviseer jij hierin?
Hoe kom ik achter die CRI waarde, ik zie wel de melding groter dan 80 procent, maar niet opgedeeld in kleuren

De panelen zijn niet goedkoop, maar besparen veel enenrgie, en nog belangrijker, echt heeëeeeeel mooi licht,  voor 2 loss minder heb je 10 meter prima licht.. keuzes ;)

Dirky

Graag gedaan...

IP waarde geeft aan hoe stof- en waterdicht het toestel is. Voornamelijk belangrijk als je die in een badkamer wenst te gebruiken. Duidelijke uitleg op:
https://nl.wikipedia.org/wiki/IP-code#Beschermingsgraad_tegen_vocht

Lumen is de eenheid van de hoeveelheid licht er uit de armatuur komt. Daarbij moet je wel rekening houden met de stralingshoek van de lichtbron. Bij panelen en strips is dat sowieso zeer wijd in de ordegrootte van je 140° maar als je met spots gaat werken en je projecteert 3000lm onder een hoek van bijvoorbeeld 15°, dan zal je een zeer hevige lichtvlek hebben. Daar komt "lux" kijken; de hoeveelheid/intensiteit licht op het verlichte vlak. Dat gegeven kan je niet vragen maar enkel ter plaatse meten (of via licht-software benaderen)
Als je echter 3000lm gaat lanceren onder een hoek van 60°, zal de intensiteit op het verlichte vlak veel minder zijn.
(In een doorsnee winkel vind je bijvoorbeeld spots van 3000lm die breed stralen naast 2000lm die medium breed stralen en die een rek accentueren en dan nog eens spots van 1200lm die een object verlichten. Algemeen lijken ze allemaal eenzelfde hoeveelheid licht te geven..

De CRI waarde staat dus in de datasheet aangegeven maar als je de individuele kleuren wilt bekijken moet je echt bij de fabrikant aanvullende gegevens opvragen.

Nu, zoals reeds aangehaald; als je niet het supergoedkope chinese spul gaat kopen zit je meestal goed qua kleuren. Waar je niet tevreden bent kan een extra spot voor een prettig accentje zorgen. En als je van het licht al zelf tevreden bent...  ;)

en flikkervrij: je moet je dit voorstellen als het voortdurend aan en uit schakelen van je verlichtingstoestel. Dat ergens in de buurt van 100 keer per sekonde.
Bij niet-flikkervrij (of slecht) kan het gebeuren dat je nu net je fototoestel indrukt op een "uit" moment >>> pech. Of je maakt een filmpje aan - weet ik veel - 24 frames per sekonde >>> dan ga je een "zwevend" licht zien op je opname.

Kautenbach

Helder ;D ;D

Merci, nog een laatste vraag, ik denk erover om nog paar proefbakken te kopen, met  6000K, ga je dan een duidelijk kleurverschil zien? Dus 4000K naast 6000K of geeft dat beetje effect van deels bewolkte hemel? of is het een kwestie van proberen?

Dirky

de middagzon zonder wolken is zowat 6000K. Hoe dieper de zon in een onbewolkte hemel zakt, hoe warmer het licht wordt. Ik schat dat je in de vooravond bij de zon op zowat 30° ergens bij de 4000K zit. Dus een mix van 6000K met 4000K zal je zon ergens op 45° brengen en geen effect zoals bewolking hebben.
Maar weer eens, door een te weinig aan rood in het LED spektrum, zal het zichtbaar anders zijn...
Bewolking filtert het licht en zal niets aan je K waarde veranderen. Het maakt de kleuren minder scherp...

Als je 6000K bakken ook van een respectabele kwaliteit zijn, kan je niet verkeerd zitten!

Freek

Ook bedankt voor de duidelijke uitleg. We hebben weer iets bijgeleerd vandaag.
Bedenking: is het dan geen oplossing om je witte leds aan te vullen met rode leds, of is dat te kort door de bocht? Al dan niet een combinatie van verschillende golflengtes.

Gerolf

Citaat van: Freek op 01 juni 2017, 21:58:15 PM
Ook bedankt voor de duidelijke uitleg. We hebben weer iets bijgeleerd vandaag.

Vind ik ook !
Groeten uit "Marche-en-Bières"   ** Modelspoor is plezant **   TPIII-H0-DC-Zelfbouw

Kautenbach

Ik ben wel nog benieuwd of er meer mensen LED panelen hebben,  of gaan, aanschaffen, en wat dan de ervaringen zijn ;)


Duidelijk idd Dirk, merci

Ben

Ik heb dezelfde als jij hebt Wim en ben er content mee. Heb 3 stuks 120 x 30 hangen op m'n hobbyzolder, 4000K.

Ik vond 6000K te "fel" en voorts gaat het mij niet om licht om bij te fotograferen.

https://www.ecobright.nl/led-paneel-120x30cm/led-paneel-120x30-naturel-wit-4000K/

De verhandeling van Dirky vind ik interessant. Ik geloof zeker dat het mooier te maken is maar ik hoef geen "Rembrandt" uit te lichten en het gaat mij persoonlijk veel te ver.

Gr, Ben.