Belgische Seinen Zelfbouw

[Pol De Bard]

Wel oppassen met leds en seindecoders.
De meeste schakelen naar "min", net als lokdekoders.
De "gemeenschappelijke" kant van de leds is dan wel hun anode, de "plus" dus, die aan het sein verbonden wordt. Met lampjes merk je daar niks van, maar leds zijn helaas nog steeds diodes, en die laten in de verkeerde richting geen stroom door en zullen dan ook g??n licht geven.
Denk ook eraan dat ??n gemeenschappelijke serieweerstand bij Belgische seinen geen zin heeft: er zijn seinbeelden die uit 2 lichten bestaan (dubbel geel, gl/gn hor. en gl/gn vert., of rood/wit)! Ook vergen die kleuren verschillende weerstandswaarden die je waarschijnlijk experimenteel zal moeten bepalen ivm zichtbaarheid. (t? fel is ook weer niet natuurgetrouw!)

[Ludwigdc]

Ondertussen zijn er hier al een pak principes en linken naar boven gekomen over etsen. Mijn manier zal ook ver van ideaal zijn maar de tekst hieronder is hoe ik het nu ?foefel?.[)]

Eerst en vooral begin ik met zoveel mogelijk  foto?s te maken van het gene dat ik wil namaken. Dan, voor zover mogelijk, opmeten. Een wisselmotor of grond rangeersein kan je vlot opmeten, maar een hoge sein is al wat moeilijker. Dan meet ik alles waar ik vanaf de grond bij kan, en neem dan voor, achter en zijaanzicht foto?s
van het object. Via de gekende afmetingen kan je dan de rest er min of meer uithalen.
De zadelseinpalen, waarvan je onder deze topic al foto?s gezien hebt,  zijn opgemeten en gefotografeerd te Stockem. En de meer recentere rechte seinpaal komt vanuit het station van Arlon . Het seinbord zelf heeft steeds dezelfde afmeting (120 cm op 150 cm ) maar ik heb al ondervonden dat er variaties zijn in hoogte van de seinpaal zelf.
De opening (cirkel) van de seinlichten zijn ideaal van afmeting, 19cm wat overeenkomt met 2,18 mm op schaal 1/87. Juist van pas voor een led van 2,1mm of de smd TopLeds die ik gebruik, waarvan de lens ook juist overeenkomt.  



Als je de nodige info verzameld hebt kan je beginnen tekenen. Ieder programma waarmee je op juiste afmetingen kan tekenen en die dan ook correct uitprinten zijn geschikt . Ik gebruik  ?Graphicworks 3.0? aangekocht via ?Easy computing?. Een simpel programma dat je zelfs op een 486 PC kan draaien. Ondanks dat ik nu zelfs al in bezit ben van een professioneel tekenprogramma, blijf ik voor deze toepassing toch liever met het simpeler en overzichtelijkere ?Graphicworks? werken.
Ik maak gebruik van de messingplaten die Conrad (bestnr: 529060-02  ? 8,33 ) verkoopt. Die zijn voorzien van een fotolaklaag aan beide zijden, maar daar dit een fotolak betreft voor negatieven worden de bij belichting afgedekte vlakken weg ge?tst. Dus start je in dit geval met een zwart achtergrond en teken je al je objecten in het wit.

Als je gebruik maakt van een spuitbus fotolak voor elektronica printen, kan je gewoon op een wit achtergrond tekenen met de objecten in het zwart, dus net andersom.
Je moet dus ook telkens twee kanten tekenen (voorkant en achterkant ) . Wil je ergens een opening (seinlicht, gaten in een raster) dan moet je hetzelfde aan beide zijden tekenen, wil je enkel een reli?f ,half diepte van de plaat dikte 0,3mm = 0,15mm ( plooinaad,  rand aan seinbord, ribbels in riooldeksels) dan teken je dit enkel aan de kant waar je het hebben wilt.
Alles op schaal tekenen gaat niet, sommige deeltjes (zoals een roosterplaat) worden dan zo zwak dat ze bij de minste aanraking eruit vallen of tussen je vingers verdwijnen.
Enige ruimtelijke inzicht, hoe je het achteraf allemaal wilt samenvoegen, is bij het tekenen zeker welkom. Je moet bij sommige constructies (zoals mijn seinbrug) de montage tekening , zoals je bij de modelbouwhuisjes vindt, al in je gedachten of op papier voor je hebben !
Om het maximum uit je messing plaat te halen, is het interessant om alle mogelijk lege ruimtes op te vullen met wat ik ?nevenproducten? noem. Klein onderdeeltjes zoals sluitseinen voor op goederenwagons, riooldeksels, stopsein op stootblok enz. En als je dan nog lege ruimtes overhoud vul je die dan ook nog op, zo vermijd je eveneens dat je etsmiddel te vlug verzadigd wordt ( hoe meer je weg etst, hoe vlugger je etsmiddel opgebruikt is).  Ik hou een goeie 0,5 mm vrij tussen de objecten.
Dan rest er nog de vraag wat er met je objecten gebeurd, ??nmaal ze los ge?tst zijn. Als je etsbak over een netje beschikt kan je de objecten in de etsbak gewoon naar beneden laten vallen, door regelmatig het netje op te halen kan je ze eruit tijdig uitvissen. Als je een smalle etsbak hebt ( zo?n ??n printplaat model ) zonder net, zoals ik, kan je daar dan niet meer bij of je moet alles eruit kieperen. Dan werk je best op het principe van de gietbomen zoals bij de modelhuisje of vliegtuigen, je zorgt dat alles toch ergens aan vast hangt via een fijn lijntje.
Achteraf moet je dan wel een klein braamtje wegvijlen, dus kijkt uit bij het kiezen van de plaats zodat je er achteraf nog vlot bij kan.




Als je dan denkt klaar te zijn met je ontwerp, print je het uit met een laserprinter op doorzichtige folie, geschikt voor laserprinter. Heel in het begin heb ik nog ontwerpen gemaakt op kalkpapier via een inktjet printer, lukt ook maar met laser is het zwarter, en hoe zwarter het zwart, hoe beter. Als je kan beschikken over een drukkerij infrastructuur zou een fotonegatief eigenlijk het beste resultaat geven.
In het begin maakte ik ontwerpen ter grote van de messing plaat ( 145mm op 215mm), maar de twee geprinte folies bleken steeds, alhoewel miniem bij het op elkaar leggen, een afwijking in grote te hebben.
Door, voor zover mogelijk, kleiner ontwerpen te maken, werd die fout ook kleiner en verwaarloosbaar.
Dan snij je, indien nodig, de folies kleiner en breng ze perfect samen en kleef ze dan met plakband aan elkaar vast.
Let op dat je ze juiste op elkaar legt. Want ja, ik ben nu na een onoplettendheid de trotse bezitter van twee zadelseinen die perfect ge?tst zijn, maar ook perfect in spiegelbeeld zijn, zal misschien ooit nog een colletors item worden ![:I][]
Dus eerst even goed nadenken, hoe het ontwerp op de messing plaat moet komen, om correct te zijn !



Dan is het moment van belichten aangekomen. Als het de eerste keer is zal je beter de juiste belichtingstijd bepalen door middel van kleine stukjes, die je van de messingplaat snij (lukt met een stevige breekmes een paar keer de snijden ).
Bij mij was de belichtingstijd ( 45 sec) een derde van de tijd, dat ik gebruik voor gewone printplaten te belichten.
Je moet dit zelf uitzoeken want ieder lichtbak is anders.
Doordat ze zo weinig belicht moeten worden zijn ze ook zeer gevoelig voor daglicht waar UV inzit. Als je ze koop zitten ze goed lichtdicht verpakt, en bij de volgende behandelingen tot na het ontwikkelen dien je vel (buiten)licht zeker te vermijden. Ook bij het op maat snijden van de plaat moet je opletten dat je de fotogevoelige laag niet beschadigd.
Eenmaal je de ideale belichtingstijd kent kan je gaan belichten, je legt de folie op de glasplaat van de lichtbak en schuift daar het stuk messing plaat tussen. Zorgt dat de folie goed aansluit. Als je een dubbele lichtbak hebt kan je de twee zijden in ??n keer belichten, maar als je zo?n een sukkelaar bent als ik [V], moet je de folie met messing plaat nog omkeren voor de andere zijde te belichten. Gelukkig plakt de folie een beetje aan de fotolaag en zodoende verschuift het zelden bij het omdraaien.



Na het belichten moet je zo vlug mogelijk de messingplaat ontwikkelen, met in dit geval ontwikkelaar (natriumcarbonaat) voor negatieven,  Conrad (bestnr: 529052-24  ? 2,07 ) .
Heel vlug zal je het ontwerp zien doorkomen, maar je mag de plaat toch niet te vlug uithalen, fijne details en sommige iets minder goed belichte delen, kunnen na een tijd de plaat heen en weer te bewegen in de ontwikkelaar nog goed komen, het te lang laten inzitten geeft hier geen nadelige invloed . ( het is geen bijtend product maar latex handschoenen kunnen nooit geen kwaad )
Uithalen en afspoelen, nu zal je zelfs al een reli?f kunnen voelen. Vanaf nu zal er niets meer veranderen aan je messing plaat, je kan hem gerust wegbergen en later etsen .



Het etsen . Ik beschik over een glazen etsbak geschikt voor ??n print of messingplaat iets groter dan een europrintplaat formaat. Het ophangen in de etsvloeistof gebeurt tussen twee spanklemmen in. En uiteraard wordt alles via een aquariumverwarming op temperatuur ( 40 tot 50? ) gehouden en zorgt een luchtpomp voor circulatie. Ik heb nog printen ge?tst in een 2L ijsdoos vast gemaakt aan een ruiterwisser motor die de doos liet op en neer gaan.
Regelmatig draai ik de plaat in de bak om, voor een zo gelijkmatig mogelijk etsvoortgang te hebben over mijn hele plaat. Als er dan toch delen zijn die vlugger klaar zijn, haal ik de plaat eruit, knip de delen die klaar zijn ervan, en plaats de rest dan terug.
Als etsmiddel gebruik ik fijn etskristal ( natriumpersulfaat, wit poeder ) van Seno ( plaatselijk electrohandel ? 8 voor aanmaak van 1L ). ( handschoenen !!)
Als alles ge?tst is spoel je alles af met water. Nu zal je zien dat er een blauwe laag op de messing zit (fotolaag), die moet er ook van. Zeker als je iets gaat solderen, anders geeft de latere verf die erop komt geen goede hechting. Die fotolaag lost op in thinner .



En nu kan je beginnen te monteren en plooien. Ikzelf moet nog iets beter vinden op het plooien van mijn U profielmasten, daar de plooinaad niet altijd op dezelfde lijn plooit, en zodoende de ene kant van de U mast breder is dan de andere kant. Zodoende komt dan de achterkant met de treden schuin te staan, het valt maar op als je het van boven bekijkt maar tja het gedacht alleen al ?.



Zoals ik al zei gebruik ik smd topleds, dit verkies ik boven de optische vezels, die een te klein lichtpunt generen
en  de leiding zelf is niet realistisch. Voor bedrading gebruik in koper wikkeldraad van een afgedankte relais.
Ze zijn ge?soleerd en fijn , door aan de draaduiteinden het rode hars een beetje weg te krabben kan je ze solderen.
Ik tors ze dan een beetje samen en lijm ze dan in een binnenhoek van mijn seinmast, na het schilderen zie je ze niet meer zitten. Eigenlijk een beetje te proper want in het echt zie meestal enkele zwarte kabels lopen.
Je kan een draad uitsparen door de mast als gemeenschappelijke (pos. of neg. naargelang de sturing ) te gebruiken, die verbind je dan met de onderkant van de mast.
Eenmaal onder de baan soldeer ik ze dan direct aan een stukje gaatjesprintplaat, daar komen ook de voorschakel weerstanden op en van daaruit verder met dikkere draad.
Zoals al eerder vermeld in deze topic moet je de waarde voorschakel weerstand een beetje proefondervindelijk zoeken. De verschillende kleuren moeten uiteindelijk even sterk oplichten.





Rood, oranje (nmbs geel ?), groen gebruiken een spanning van rond de 1,8 tot 2Volt.
Het witte led werkt op een spanning van 4 ? 4,5 Volt.
De seinen worden bij mij gestuurd door een 5Volt spanning.
Voor de rode led gebruik ik een weerstand van 1Kohm, want die brandde anders te vel.
Voor groen en oranje een weerstand van 330ohm. En voor de witte led ook ene van 330 ohm ondanks het hier maar een 0,5 volt betreft, maar de witte led is anders een echte spot, veel te straf.
De Topleds zijn verkrijgbaar bij conrad (bestnr: LHT674 Rode led 153709-8A  ? 0,16 / LGT670 Groen led 153415-8A ? 0,14 /  LOT670 Oranje Led 153404 ? 8A ? 0,15 / LWT676 Hyper Wit led 153604 ? 1,44 .
En je kan ze vastlijmen met secondelijm zonder dat er een witte damp op de lens achterblijft.

K? Zal nog wel het een en het andere vergeten zijn maar hier heb je toch al iets.

Groeten Ludwigdc

[Ludwigdc]

En o ja, als de kapjes op de seinlichten gebruik ik zwarte krimpkous van rond de 2 mm dia. Die sij ik dan schuin af plaats ze op de lens van de led in het gaatje van de seinplaat en laat er dan een druppeltje plasticlijm in vallen.

Groeten Ludwigdc []

[Havoc]

Prachtige cursus Ludwigdc. Bedankt voor de goeie idee?n, het meeste is voor vele zaken bruikbaar eens je de techniek onder de knie hebt. Misschien kan MSM eens meer aandacht besteden aan zo'n zelfbouw projecten.

[Gerolf]

Ja jongens, en ik dacht dat ik het kon: MEET THE MASTER: LudwigDC!
Ik heb met v??l interesse het etsverhaal gelezen, en ik denk anderen ook. Ik weet nu dat ik wat het etsen betreft op de goeie weg ben, maar nog ietsje verder moet experimenteren.
Tony, Nico, ... : hier is een nieuw redactielid voor MSM - zeker te contacteren (maar iets zegt me dat dit al gebeurd is ...)

[tonycabus]

Ere aan wie ere toekomt,
Gerolf, de jouwe mogen best gezien worden!
Intussen hebben niet-lezers van MSM wel mooi gratis een artikel over seinen bouwen[!]

Mooi werk, Ludwig!
Jij werkt met fotoNEGATIEFlak zie ik. Heb je daar betere ervaringen mee, of is dat om inkt (toner) te sparen?

[dikken]

Wat kost nu een belgisch seintje zoals bijvoorbeeld Ludwigdc hier demonstreerd? Ik bedoel daarmee: vanaf welke hoeveelheid loont het om te investeren in etsmateriaal en toebehoren?
Ludwigdc: ben jij eventueel bereid om geetste platen van belgische seinen te verkopen en hoeveel zou jij dan vragen voor een bouwsetje (electronische componenten al dan niet meegeleverd) ?

[locomotion]

Zeer interssante bijdrage. Ik heb het met heel veel aandacht gelezen.
Maar ik blijf wel met ??n vraag zitten. Waar ga je na het etsen met alle restafval naar toe? Naar het containerpark. Zijn die wel bereid om deze afval aan te nemen als ze weten wat het is. En weggieten lijkt me geen aanvaardbaar en correct idee.
Locomotion.

[Gerolf]

Locomotion, ik pleit schuldig [V] Ik heb tot nu toe mijn etsresten in het riool laten belanden. Als er mensen een meer mileuvriendelijke oplossing weten: ik wil me graag verbeteren!

[Ludwigdc]

Hoi, hoi...., rustig aan jongens ook niet overdrijven met de lof h?.
Ik heb niet alle dagen zo'n heldere momenten hoor ![]

Aan idee?n heb ik geen gebrek, maar ik heb steeds tijdgebrek voor al die idee?n uit te proberen of te maken. Gezin, job, nog een hobby als muziekant waarbij ik soms in het buitenland vertoef (die hobby financiert momenteel een beetje men trein hobby). En in de gaatje daartussen schiet ik mijn dan naar mijn zolder .

Dus als antwoord aan Bart, sorry maar momenteel zie ik het niet zitten om voor derden te gaan produceren.

Een etsbak (plastic, met verwarming en pomp) heb je al van een 65 euro (velleman), een lichtbak kan je vlot zelf maken en een timer (crono) heeft iedereen wel ergens .
Van de zadelseinen haal ik er 12, en van de recentere rechte sein 16 uit een messing plaat. De kostprijs per sein, messing plaat, etsmiddel, ontwikkelaar(doe je heel lang mee), leds :  3,5 ? 4 euro per sein.
SecondeLijm, verf, soldeer, koperdraad(recup)zijn niet meegeteld daar we dat toch meestal in huis hebben.
Voor die prijs heb je dan ook nog die nevenproducten waarmee je de gaatjes opvul (rangeersein, sluitsein, riooldeksels, wisselmotor,enz).
Bij het monteren gaan er ook vlug ettelijke uren in kruipen, ofwel moet je beginnen vereenvoudigen, maar dan zie je seinen er net uit zoals die van Henckens.
Eerst soldeerde ik alles, maar nu worden ze voor 90% samengesteld met secondenlijm, even stevig en properder.

Tony en Locomotion, in mijn dagelijkse job ben ik al jaren vooral met elektronica (radar en navigatie systemen) bezig, en daar maken we regelmatig kleine projecten (aanpassingen). Heel vroeger heb ik ook nog fotogevoelige printen gemaakt met de spuitbus. Daar die meestal slechte resultaten gaf (je weet niet echt of je overal wel genoeg lak gespoten hebt), ben ik daar al jaren van afgestapt. Elektroprinten worden steeds fotogevoelig gekocht en dus was de stap naar die messingplaten met fotolak logisch.
Ik teken altijd in funtie van zoveel mogelijk etsmiddel te sparen, dus bij elektronicaprinten gaat dit dus veel zwart geven. Maar om de inkt te sparen... ik zal het hier niet zwart op wit zeggen maar om eerlijk te zijn, thuis heb ik geen laserprinter[V]. Het kwijt geraken van de etsmiddel, als wij ets afval hebben op mijn werk, dan hebben we daarvoor plastieke tonnen voor allerlei schadelijk vloeibaar afval, die dan opgehaald worden.
Dus,zelfde verhaal als de laserprinter[)]...ik zal het eens moeten navragen in mijn plaatselijke containerpark want ik heb geen idee !

Groeten Ludwigdc

[tonycabus]

Al bij al een leerrijk verhaal, Ludwig! Reken maar dat daar nog een staart aan komt...
Waar haal je die gevoelige messingplaten trouwens?
Ik geloof dat jouw extra uitleg bij velen de goesting heeft wakker gemaakt!

[Ludwigdc]

De messingplaten komen van bij Conrad (bestnr: 529060-02 ? 8,33 )
WWW.Conrad.be . Dit is een duits postordebedrijf die ook in Nederland aktief is. Je kan Online bestellen en alles laten toekomen
in een Kialapunt (pompstation, krantenwinkel waar je ook 3suisse, laredoute en dergelijke dingen kan laten toekomen) . Zie WWW.Kiala.be voor het dichtse punt in je buurt. Dan geef je conrad de winkelpunt code door en dan sturen ze je bestelling daar naartoe.
(twee weken levertijd)

Groeten Ludwigdc

[jean-luc]

Waw ... thx Ludwig

[ronny-vdv]

Zijn er soms die hun schema's, digitale versie van de films van de van de hand doen of te delen ?

Mvg,

Ronny[][][][][]

[Gerolf]

Ronny (en anderen), ik zou de Corel-tekening van mijn lichtseinen kunnen posten op vb. het yahoo-forum of op mijn eigen website.
Voor mij persoonlijk is dat geen bezwaar, maar ik weet niet of de ploeg van MSM daarmee gelukkig zou zijn: er gaat immers een artikel hierover verschijnen (nog niet onmiddellijk), met tekening, gebruiksaanwijzing, ...