Probeersel: BR 221 met B

[Jean]

Probeersel: BR 221 met B?hler


De Baureihe 221 is een bekende Duitse diesellocomotievenserie die nauwelijks toelichting behoeft. Er zijn verschillende aanbieders (geweest) die de BR 221 in model hebben uitgebracht. In deze bijdrage is een Trix  BR 221 137-3 in schaal H0 het lijdend voorwerp voor toepassing van wat modelbouwtechnieken. De loc is ooit op de kop getikt om als plukloc te dienen voor een identieke 221.  Achteraf was weinig plukwerk nodig, vandaar een nieuwe rol als proefkonijn. Uiteindelijk doel is wel dat de loc volwaardig in de exploitatie kan worden opgenomen.  


Inventarisatie
Deze model BR 221 is een gelijkstroommodel uit de jaren ?70. De volgende verbeterpunten staan op het lijstje:
-De rauwe 3-polige Trix motor wordt vervangen.
-Het omwisselen van twee asb wielen voor asb loze wielen.
-Digitaliseren van de loc.
-Repareren van de kap (de neus van cabine 1 is enigszins beschadigd).
-De loc zal een ander bedrijfsnummer krijgen (het is de tweede BR 221 137-3 op de baan).
-De beugelkoppelingen worden vervangen door profikoppelingen.
Genoeg te doen dus.


Stroomafname en wielen
De 221 heeft stroomafname ijzers op alle wielen. De wielen van het motordraaistel zijn allemaal uitgerust met asb?s. De stroomafname wordt hierdoor onnodig belemmerd. Om de stroomafname via dit draaistel te verbeteren, worden twee schuin tegenoverliggende wielen ingeruild tegen asb-loze exemplaren. Met een wielentrekker en een pers is dit klusje zo geklaard. Bij eerdere Trix locs is vastgesteld dat de wielen en Roco-line rail prima samen gaan. Ratelen blijft achterwege en het passeren van wissels en kruizingen levert geen problemen op.


Motor
In een modelspoor tijdschrift van enige tijd geleden, staat een test van een loc die standaard is uitgerust met een B?hler motor. In het artikel is men erg te spreken over het gedrag en de prestaties van deze motor. Vervolgens is met die wetenschap voor een habbekrats een B?hler motor op de kop getikt. Nadien heb ik op een bekend Nederlands forum gelezen dat een B?hler op lage snelheid een wat ?bonkig? gedrag laat zien. Benieuwd of de motor genoeg in huis heeft voor een definitieve plaatsing in deze 221.

De specificaties van de motor zijn:
B?hler-Motor 12 V  mit Doppelachse  Typ 1.16.011.310
Max.spannung :    12 V 180 mA
Drehzahl :   16500 Upm / 1,68 Ncm
Leistung :    7,3 W
Kolektor :    5-teilig
Abmessung :    24 x 18 x 33,5 mm
Achse:       2 x 6 mm (hinten) 2 x 10 mm (vorne)

Of het exact dezelfde motor is, als die in de test aan de orde is geweest, is niet duidelijk. In het artikel is geen typenummer vermeld en navraag in die richting is niet gedaan. Evenmin zijn in het artikel de motorspecificaties opgenomen. De motor heeft zo te zien geen schroefanker. B?hler heeft een eigen site waar het aanbod en de specificaties van talloze motortypen te vinden zijn: http://www.buehlermotor.de/cgi-bin/sr.exe/indexde. Type 1.16.011.310 staat er overigens niet bij.

De nieuwe motor maakt gebruik van het bestaande aandrijvingmechaniek. De motorsteun op het uiteinde is, behalve wat uitvijlen, onaangeroerd gebleven. De andere motorsteun (bij het aandrijftandwiel) is verwijderd. Als voorbereiding op het vastzetten van de motor, is een stukje metaal (motorvoetje van 10 x 10 x 1mm) op het frame gelijmd. Het motortandwiel en het vliegwiel (18 x 12mm) zijn op de motoras vastgezet met ?Lock Bond Bison Schroeven Vast?.  Met deze lijm schijnt de boel, zonder kleerscheuren, weer losgemaakt te kunnen worden.
Vervolgens is de motor vastgelijmd op het motorvoetje, terwijl de achterzijde van de motor in de motorsteun leunt. Voor een goede positionering van het motortandwiel is tussen dit tandwiel en het aandrijftandwiel een vloeitje (mascotte) geplaatst. De gebruikte lijm voor het motorvoetje en de motor is een tweecomponenten lijm.

Door de plaatsing van het dikke vliegwiel is bij deze BR 221 het hele interieur aan de motorzijde, inclusief verlichting, niet herplaatst. Ongepland was dat er een klein deel van de lichtgeleiding weg gevijld moest worden vanwege het aanlopen van het vliegwiel. Het vliegwiel is zwart getaped, evenals het zichtbare deel van de motor, zodat ze niet opvallen door de ruiten van de cabine.
Alternatieven voor het behoud van het interieur aan de motorzijde zijn: Geen vliegwiel plaatsen, een kleinere motor met een klein vliegwiel plaatsen of het plaatsen van een middenmotor met cardan aandrijving.


Decoder
Na de motor inbouw is een decoder geplaatst en aangesloten. Daarvoor is genoeg ruimte aanwezig. Het aansluitschema is in de decoderbijlage opgenomen.

http://i73.photobucket.com/albums/i203/Jean_Hoogstad/2212.jpg


CV instellingen en test rijden
Het decodernummer is ingesteld op 221. Daarnaast zijn wijzigingen aangebracht in de hoeveelheid verlichting,  remvertraging en motoraansturing. Het resultaat van het rijden met de nieuwe motor laat verschillende kanten zien:
Om te beginnen zijn de rijeigenschappen van de 221 met B?hler en vliegwiel niet verkeerd. In tegenstelling tot de oorspronkelijke motor laat de loc een gelijkmatig en goed doseerbaar rijgedrag zien. Stapvoets rijden gebeurt schokvrij en de uitloop is goed. Van ?wringen? van de motor/aandrijfconstructie, evenals ?schommelen? bij het rijden, is geen sprake. Over de samenwerking tussen motor en decoder zijn geen klachten genoteerd. De motor lijkt krachtig.
Een nadeel is echter dat er veel lawaai wordt geproduceerd. Dat lawaai komt bij een vrij lage tot midden snelheid al opzetten. Bij het laten draaien van een nog niet ingebouwd motortje is het geluid acceptabel beschaafd, maar ingebouwd in combinatie met deze aandrijving maakt de loc wat te veel herrie. Enige verzachting is aangebracht door tape onder de bevestigingspunten van de draaistellen te plakken. De precieze oorzaak van de herrie is lastig te lokaliseren, het zal een combinatie van resonantie van verschillende onderdelen zijn. Ik veronderstel dat het metalen aandrijfwiel  op de motoras een flinke duit in het zakje doet.

Binnenkort staat er nog een Trix ombouw op het programma. Dat is een loc met een identiek aandrijfmechanisme. Het motortandwiel zal bij die loc worden vervangen door een kunststof exemplaar. In afwachting van dat resultaat worden voor deze 221 eventuele verdere (motor en/of aandrijf) conclusies getrokken.


Tips, adviezen en opmerkingen zijn welkom.
Wordt vervolgd,


Groet,
Jean

[Jean]

Voortschrijdend inzicht


Nadat deze BR 221 geruime tijd met de B?hler ruilmotor heeft rondgereden, is ook deze motor vervangen. Met de 5-polige B?hler zijn aardige rijeigenschappen te behalen, maar de hoeveelheid decibellen die de motor (en bijkomende resonanties) verspreidt, is wat veel van het goede.


Andere motor  
Er is geen motorset voor deze loc aangeschaft. Voor een habbekrats zijn een aantal Maxon?s op de kop getikt. E?n daarvan is in deze loc geplaatst. De Maxon is van het type klokanker. De afmetingen zijn wel wat fors (22 x 33 mm) en ze hebben slechts aan ??n zijde een uit stekende motoras.
De motoras is 1,5 mm dun. Door een messing buisje is de as opgedikt tot 2mm. Deze dikte is noodzakelijk voor aandrijftandwiel dat ik op het oog heb. Dit tandwiel is groter dan gebruikelijk. Het heeft 18 tanden (module 0,5) Dit grotere tandwiel is nodig gebleken om een motor van deze omvang in te kunnen bouwen. De motor is geplaatst op een U-profiel en is met siliconenkit vastgelijmd. Zo?n dot siliconenkit  ziet er niet erg professioneel uit, maar het werkt prima. Door het weglaten van een vliegwiel is er (weer) ruimte voor de het plaatsen van de verlichtingsunit aan de motorzijde. De motor is grijs/zwart van kleur en valt  door de ruiten van de cabine nauwelijks op.  


Decoder en CV instellingen
De DCC decoder is opnieuw aangesloten. De CV ?s voor de motortuning zijn gewijzigd volgens het in de
decoderinstructie gegeven advies voor klokankermotoren.


Rijden
De nieuwe rijeigenschappen van de 221 kunnen als ?goed? worden samengevat. De gelijkmatigheid van de ingestelde snelheid, evenals het passeren van wissels en wisselstraten ziet er erg fraai uit. Bijna zoals bij het grote voorbeeld. Dat er geen vliegwiel is geplaatst, deert niet. Zonder vliegwiel loopt de loc meer uit dan menig andere loc met vliegwiel. Ondanks het grote aandrijftandwiel op de motoras, kan de loc toch mooi kruipen. Net als andere gerenoveerde Trix locs, is de trekkracht wat beperkt. Voor een betrouwbare stroomafname zijn twee van de vier ASB wielen ingeruild voor ASB loze wielen met als consequentie dat de loc onder last tamelijk snel begint door te slippen.
Motorgeluid van de Maxon is niet hoorbaar. Wat te horen is, zijn ?tandwielgeluiden? en ?afrolgeluiden?. Met name de tandwielen zijn op snelheid niet stil te noemen. Daarbij wordt het geluid van de in elkaar grijpende tandwielen versterkt via het metalen frame. Motorgejank dat daar nog bovenuit galmt, zoals bij de vorige motor, blijft gelukkig achterwege. Wel zal ik nog eens op zoek naar een kunststof tandwiel voor op de motoras.


Reparatie van de kap
In de tussentijd is ook het afgebroken stukje van de kap hersteld. Het gat is opgevuld, met een stukje styreen en is donker gekleurd. Het resultaat ziet eruit als een reparatie, zoals in het echt, zeg maar. Een klusje dat nog openstaat is het aanbrengen van een ander bedrijfsnummer. (Ik heb er twee met nummer 221 137-3). Ik had gedacht de loc voortaan door het leven te laten gaan met nummer 221 136-5. Net zoals de 137-3 had de 136-5 tot halverwege 1975 standplaats Kempten, AW N?rnberg. (Met dank aan Richard Krol.)


Tot slot  
Voor een klein bedrag aan vervangende onderdelen is het mogelijk gebleken deze loc (alsnog) om te bouwen tot een perfect rijdende. De kosten van de motor, motorvoet, en tandwiel beslaan nog geen 10% van een nieuwe klokanker motorset van een bekende Duitse aanbieder. Het bij elkaar zoeken van passende onderdelen voor een goed werkend geheel, heeft enige tijd opgeslokt. Het inbouwen zelf is zo gepiept.


Groet,
Jean  


P.s.
Fotootjes volgen nog

[Havoc]

citaat:-Het omwisselen van twee asb wielen voor asb loze wielen.

Wat is ASB?

[Greg]

citaat:Geplaatst door Havoc

citaat:-Het omwisselen van twee asb wielen voor asb loze wielen.

Wat is ASB?

Staat dat niet voor antislipband(jes)?

[Jean]

ASB is idd een antislipbandje.


Het hier afgebeelde tandwiel is niet gebruikt, iets te klein voor de omvang van deze motor. Het vliegwiel is eveneens niet geplaatst.    



De Maxon met een 18 tanden messing tandwiel op de motoras. Als iemand de betekenis weet van de nummering op de motor dan hou ik mij aanbevolen. Ook een adresje voor dit formaat (module 0,5) kunststof tandwielen is welkom  


Door de ruiten is nauwelijks iets van de motor te zien


groet,
Jean

[Havoc]

citaat:ASB is idd een antislipbandje.

Sorry, maar in Z worden die niet gebruikt, en met live-steam ook niet. Daarom dat die term me onbekend was.

[Gerolf]

Tandwielen: http://www.lemo-solar.de/default_1.htm

[Jean]

Een optimalisatieslag


Om de ongewenste geluidsproductie van de onderstaande BR 221 verder in te dammen, zijn drie tandwielen vervangen door een snaaraandrijving.
Hieronder zijn wat foto?s geplaatst van de werkzaamheden en het gebruikte materiaal.


Trix BR 221 137-3



De aandrijfrol van Conrad (artikelnummer 240737-91) is verzaagd tot bruikbare delen. Vervolgens zijn de zijden glad gefreesd en op de assen gemonteerd. Denk om je veiligheid, o.a. bij het freesen. Het metaal wordt bijvoorbeeld (AU!)  heet.



Ook de tweede aandrijfrol is gezaagd en gefreesd. De kleinste overbrenging blijkt het best te passen.
Op de achtergrond is de bestaande tandwielconstructie te zien. Het rubberbandje is wat dik, maar vooral te stug voor een soepele aandrijving.  



Met ?Bison lock bond? wordt de eerste rol op de aandrijfas geplaatst. De plaatsing van de tweede rol op de motoras (na opdikken tot 2mm) volgt spoedig.

 

De Maxon motor is niet gelijmd maar met een schroefboutje vastgezet. Er is gebruik gemaakt van het schroefdraad waar voorheen het middentandwiel aan bevestigd was. Erg handig, maar de bevestigingswijze is vooral degelijk. Bij toeval zag ik dat deze bevestigingswijze ook mogelijk was.  



De voorzijde. Het kan zijn dat de kop van het schroefboutje wat bijgevijld gaat worden als de aandrijfsnaar de kop raakt.



Een Roco antislipbandje (asb) fungeert nu als aandrijfsnaar. Dit exemplaar is wat te dun. De aandrijfkrachten worden niet voldoende doorgegeven op stijgende trajecten. Er zijn dikkere asb?s van Roco te verkrijgbaar. Die zal ik eerst eens proberen.  



Het nieuwe innerlijke van de 221. Met de nieuwe aandrijving is geluidproductie sterk verminderd. Deze 221 is nu stiller dan een identieke 221 met een motorset van SB modellbau.



Nog even de specificaties van de Maxon klokanker motor in beeld.
Wat de decoder betreft: Door de gewijzigde verhoudingen van motor- en aandrijfas zijn een aantal CV instellingen aangepast. Dit is noodzakelijk gebleken om de 221 weer een correct snelheidsbereik te geven.


Hoewel ik liever een tandwielaandrijving zie, is een constructie met snaarwielen in deze loc veel stiller. Dat heeft uiteindelijk de doorslag gegeven om toch maar een voor deze overbrenging te kiezen. De nieuwe aandrijving is gerealiseerd volgens het concept zoals SB Modellbau die voor deze loc levert. Gewoon even afgekeken dus, maar met dat verschil dat het interieur en het draaistelframe intact zijn gebleven.

Een iets dikkere aandrijfsnaar moet nog op de kop getikt worden. Om te beginnen zal ik de dikkere asb variant van Roco gaan uitproberen. De rijeigenschappen en de geluidsdruk zijn echter al van een zodanig goed niveau dat overwogen wordt om de BR 217 018-1 eveneens met dit aandrijfconcept uit te rusten.  
Zie: http://www.beneluxspoor.net/index.php?option=com_smf&Itemid=29&topic=596.0


Tot zover maar weer,
Groeten,
Jean

[Klaas Zondervan]

Jean,

een uitleg van de betekenis van het motortype staat op de site van Maxon.
Ga naar: http://www.maxonmotor.com
Klik: Brushed DC motors
Klik: Explanation of the motordata

Dan moet je een taal kiezen en wordt een pdf geladen.
Tenminste, dat zou moeten gebeuren. Ik krijg een melding dat het programma een ongeldige bewerking heeft uitgevoerd, maar misschien lukt het bij jou wel.